آداب شب حجله (۱۴)
آنچه برای شوهر از زن حائضه حلال است
شوهر بجز مجامعت دیگر استفاده ها را در ایام قاعدگی و عادت همسرش می تواند ببرد، و در این مورد احادیث متعددی آمده:
1- این گفته رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم که می فرمایند: بجز جماع هر کار دیگری را انجام دهید.(۱)
2- از عایشه رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم به یکی از زنانش، در ایام قاعدگی و عادت ماهیانه دستور می داد که شلوار بپوشد سپس با او می خوابید. (۲)
3- از یکی از ازواج پیامبر روایت است که ایشان فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم چون می خواست از همسرش که در ایام قاعدگی بسر می برد استفاده نماید بر شرم گاهش پارچه ای انداخته، سپس آنچه می خواست انجام می داد.(۳)
(۱) این قسمتی از حدیث انسt است که تخریجش قبلاً گذشت.
(۲) این حدیث را بخاری، و مسلم و ابوعوانه در کتب صحاحشان و ابوداوود روایت نمودند و این الفاظ ابوداوود است که در صحیح سنن ابوداوود شماره 260 آمده است.
(۳) این حدیث را ابوداوود روایت نموده که در صحیح آن شماره 262 آمده و سند آن بر شرط مسلم صحیح است و ابن عبدالهادی صحیح و ابن حجر آنرا قوی قرار داده و بیهقی 1/314 روایت نموده
آداب شب حجله (۱۳)
کفاره مجامعتی که در ایام قاعدگی صورت گیرد
و اگر شوهری نتوانست خودش را کنترل نماید و قبل از آنکه ایام قاعدگی همسرش به پایان برسد با او هم بستر شد بر او لازم است که یک و نیم دینار صدقه نماید.(۱)
زیرا عبدالله بن عباس رضی الله عنه درباره فردی که با همسرش در ایام قاعدگی و عادت ماهیانه همبستر می شود از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم روایت نموده که یک دینار و نیم دینار صدقه نماید.(۲)
(۱) هر دینار طلا 25/4 گرم می باشد مترجم بحواله الباب فی فقه السنه و الکتاب تالیف محمد صبحی بن حسن حلاق صفحه 320
(۲) این حدیث را اصحاب سنن روایت نمودند و طبرانی در المعجم الکبیر 3/14/1 و 148/2 و ابن الاعرابی در معجم خویش 15/1و49/1 و دارمی و حاکم و بیهقی با سند صحیح بر شرط بخاری روایت نمودند حاکم این حدیث را صحیح قرار داده و ذهبی تاییدش نمودند چنانکه بنده در صحیح سنن ابی داوود تحت شماره 256 ذکر نمودم .
آداب شب حجله (۱۲)
حرمت نزدیکی با زن در دوران حیض
بر شوهر حرام است که در دوران حیض با زنش مقاربت یا نزدیکی نماید، زیرا خداوند تبارک و تعالی می فرماید:â وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُواْ النِّسَاء فِی الْمَحِیضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىَ یَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَá [ بقره : 222]
«یعنی از تو درباره نزدیکی در دوران حیض می پرسند بگو زیان و ضرر است پس در حالت قاعدگی از زنان کناره گیری نمائید و با آنها نزدیکی نکنید تا پاک شوند و چون پاک شدند از راهی که خدا به شما فرمان داده است با آنان نزدیکی نمائید بی گمان خداوند توبه کاران و پاکان را دوست می دارد»
و در این باره احادیث متعددی آمده است:
1- پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: کسی که با زنش در ایام قاعدگی و یا از راه عقب نزدیکی کند و یا اینکه نزد کاهن و جادوگر رفته و آن را تایید نماید همانا بر آنچه که بر محمد نازل شده کفر ورزیده است. (۱)
2- از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است که یهودیان چون ایام قاعدگی و عادت ماهیانه زنانشان فرا می رسید همسرانشان را از خانه بیرون کرده و با آنها در یک خانه، نه غذا خورده نه چیزی می نوشیدند، در این باره از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم پرسیده شد، خداوند آیه â وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ á تا به آخر را نازل نمود. سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند در ایام قاعدگی و عادت ماهیانه با زنان در یک خانه باشید و هر کاری را بجز جماع انجام دهید. یهودیان گفتند: این مرد «محمد صلی الله علیه و آله وسلم » قصد مخالفت با تمام کارهای ما را دارد - اسیدبن حضیر و عبادبن بشر (رضی الله عنهما) نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدند و گفتند ای رسول خدا، یهودیان چنین و چنان می گویند، آیا ما با زنان ما در ایام قاعدگی نزدیکی نکنیم؟ چهره رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آنقدر متغیر شد که آن دو فکر کردند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بر آنها ناراحت شده است، آن دو از نزد رسول الله بیرون شده رفتند، در همین هنگام مقداری شیر بعنوان هدیه برای رسول الله فرستاده شد، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فردی را بدنبالشان فرستاد و آن دو آمدند، رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از آن شیر به آنها داد تا بنوشند، آنها فهمیدند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از آنها ناراحت نشده است. (۲)
(۱) این حدیث صحیح بوده و اصحاب سنن و دیگر محدثین آنرا روایت نموده اند چنانکه قبلاً تخریجش گذشت.
(۲) این حدیث را مسلم و ابوعوانه در کتب صحاحشان روایت نمودند و ابوداوود در شماره 250 از صحیح اش روایت نموده که این الفاظ از اوست.
آداب شب حجله (۱۱)
وضو گرفتن جنب قبل از خواب
نباید زن و شوهر در هنگام جنابت تا وقتی که وضو نگرفته اند بخوابند، زیرا در این مورد احادیث زیادی آمده است:
1- از عایشه رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم هنگامی که جنب بودند و می خواستند چیزی را تناول نمایند ویا اینکه بخوابند، استنجا زده وهمانند وضوی نماز،وضومی گرفتند(۱)
2-از ابن عمر رضی الله عنه روایت است که عمررضی الله عنه به رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم گفتند: ای رسول خدا، آیا یکی از ماها می تواند جنب بخوابد؟ پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: آری، وقتیکه وضو بگیرد و در روایتی دیگر آمده که: وضو بگیر و آله تناسلی ات را بشور و سپس بخواب. و نیز در روایتی دیگر آمده که: آری باید وضو گرفته سپس بخوابد و هر وقت خواست بعداً غسل نماید و در روایت دیگری چنین آمده که: آری و اگر می خواهد وضو بگیرد(۲)
3- از عمار پسر یاسر رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: سه نفراند که فرشته ها به آنها نزدیک نمی شوند 1-کافر 2- کسی که عطر زعفرانی استفاده نماید 3- جنب مگر اینکه وضو بگیرد (۳)
ولی این وضو برای جنب واجب نیست بلکه مستحب موکده است بنا بر حدیثی که عمررضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم پرسیدند آیا یکی از ما در حال جنابت بخواب پیامبر فرمودند آری و اگر می خواهد وضوء بگیرد. (۴)
و این مطلب را حدیث عایشه رضی الله عنها نیز تایید می کند که ایشان فرمودند: رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم بدون اینکه دست به آب بزنند جنب می خوابیدند، سپس بیدار شده و غسل می نمودند. (۵)
و در روایتی دیگر از عایشه رضی الله عنها آمده است که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم شب را جنب می گذراندند تا اینکه بلال آمده و ایشانرا برای نماز بیدار می کردند، سپس بلند شده و غسل می نمودند و من فروریختن آب از سرشان را مشاهده می نمودم، سپس به نماز می رفتند و من صدایشان را در نماز صبح می شنیدم و بعد آنروز را روزه می گرفتند یکی از راویان به نام مطرف می گوید که از استادم عامر پرسیدم: آیا این موضوع در رمضان بوده؟ گفت: آری، البته در رمضان و غیر آن فرقی نمی کند.(۶)
ولی این نیز جائز است که زن و شوهر جنب گاهی بجای وضو تیمم نمایند بنا بر حدیث عایشه رضی الله عنها که می گوید: رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم چون جنب می شد و می خواست بخوابد، وضو می گرفت و یا تیمم می نمود.(۷)
ولی اگر زن و شوهر قبل از خواب غسل نمایند، بهتر است بنا بر حدیثی که عبدالله بن قیس رضی الله عنه روایت می نماید که: از عایشه رضی الله عنها پرسیدم وقتی رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم جنب می شدند آیا قبل از خواب غسل می نمودند و یا خوابیده و چون بیدار می شدند غسل می نمودند؟ عایشه رضی الله عنها فرمودند: هر دو کار را انجام می دادند گاهی غسل نموده می خوابیدند و گاهی وضو گرفته و بعداً می خوابیدند، گفتم ستایش خداوند که در این امر گنجایش قرار داده است(۸)
(۱) این حدیث را بخاری، مسلم، ابوعوانه در کتب صحاحشان روایت نموده اند وبنده (آلبانی) نیز در کتاب صحیح سنن ابی داوود شماره 218 تخریج نموده ام.
(۲) این حدیث را ائمه ثلاثه در کتب صحاحشان روایت نموده اند و ابن عساکر 13/223/2 روایت نموده- روایت دومی را ابوداوودبا سند صحیح ذکر کرده چنانکه بنده (آلبانی) در صحیح ابی داوود شماره 217 بیان نمودم و روایت سومی را مسلم ابوعوانه و بیهقی 1/210 روایت نموده اند و روایت آخری را ابن خزیمه و ابن حبان در کتب صحاحشان روایت نموده اند چنانکه در التلخیص 2/156 نیز ذکر شده است و این دلالت دارد که این وضو واجب نیست و رای جمهور علماء نیز همین است
(۳) این حدیث حسن است، و ابوداوود در سننش 2/192-193 با دو سند روایت کرده است و احمد و طحاوی و بیهقی با یک سند رویات نموده اند ترمذی و بعضی دیگر علماء اینرا صحیح قرار داده اند ولی از اشکال خالی نیست چنانکه بنده (آلبانی) در کتابم ضعیف سنن ابی داوود شماره 29 ذکر نمودم ولی متنی که در اینجا ذکر شده دو شاهد دارد که هیثمی در المجموع 5/156 ذکر نموده است بهمین خاطر این حدیث را حسن قرار داده ام و یکی از آنها را طبرانی در الکبیر 3/143/2 از ابن عباس روایت نموده است.
(۴) این حدیث را ابن حبان در صحیح خویش 233 از ابن خزیمه روایت نموده اصل این حدیث در صحیحین ذکر شده است.
(۵) این حدیث را ابن ابی شیبه 1/45/1 و اصحاب سنن بجز نسائی روایت نمودند ولی نسائی در العشره 79-80 و طحاوی طیالسی احمد و بغوی در تحت حدیث علی بن الجعد 9/85/1 و 11/114/2 و ابویعلی در مسندش 224/2 و بیهقی و حاکم روایت نموده اند و این دو بزرگوار این حدیث را صحیح قرار داده و می گویند این حدیث صحیح است و من در صحیح ابی داوود تحت شماره 223 بیان نمودم.
(۶) این حدیث را ابن ابی شیبه از روایت شعبی از مسروق 2/173/2 روایت نموده و سند آن نیز صحیح است و احمد 6/101و254 و ابویعلی در مسندش 224/1 نیز روایت نموده اند.
(۷) این حدیث را بیهقی از طریق عثام بن علی عن هشام عن ابیه عن عایشه 1/200 روایت نموده است و حافظ در الفتح 1/313 گفته است که سند این حدیث حسن است و بنده (آلبانی) می گویم که ابن ابی شیبه 1/48/1 از عایشه موقوفا روایت نموده که سند آن نیز صحیح است.
(۸) این حدیث را مسلم 1/171 و ابوعوانه 1/278 و احمد 6/73و149 روایت نموده اند.
آداب شب حجله (۱۰)
غسل نمودن زن و شوهر با همدیگر
برای زن و شوهر جائز است که در یک مکان با هم غسل نمایند گر چه عورت یکدیگر را ببینند و در این مورد احادیث متعددی وارد شده است.
1- از عایشه رضی الله عنها روایت است که می فرماید: من با رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از یک ظرف آب برداشته و با هم غسل می کردیم بطوری که گاهی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آب را زودتر بر می داشتند و من می گفتم که برای من بگذارید برای من بگذارید، در حالیکه هر دو جنب بودیم. (۱)
2- از معاویه بن حیده رضی الله عنه روایت است که به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم گفتم: ای رسول خدا، کجای از عورتهای یکدیگر را می توانیم ببینیم و کجاها را نمی توانیم؟ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: عورت خویش را بجز از همسر و کنیزت از دیگران مخفی بدار گفتم: ای رسول خدا، اگر در جایی با دیگران جمع بودیم، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: اگر می توانی که عورت ترا کسی نبیند پس طوری باش که کسی نبیند. گفتم: ای رسول خدا، اگر تنها بودم گفت: خداوند از مردم مستحق تر است که از وی حیا شود. (۲)
(۱) این حدیث را بخاری، مسلم و ابوعوانه در کتابهای صحیحشان ذکر نموده اند و الفاظ روایت اینجااز مسلم است و بخاری در کتابش این حدیث را تحت باب غسل الرجل مع امراته ذکر کرده است حافظ در الفتح 1/290 می فرماید که داوری این حیث دیدن عورت را برای زن و شوهر جائز دانسته است و این مطلب را تائید می نماید آنچه ابن حبان از سلیمان پسر موسی روایت نموده که از وی درباره کسی که شرمگاه زنش را می بیند سوال شد وی گفت من اینرا از عطاء پرسیدم و او در جواب گفت که از عایشه اینرا پرسیدم عایشه به من همین حدیث غسل نمودن در یک مکان با پیامبر را بیان نمود پس این حدیث در این باره نص صریح است. آری این حدیث دلالت می کند بر بطلان حدیثی که طبرانی در الصغیر و ابونعیم والخطیب از عایشه روایت نموده اند که «ما رایت عورة رسول اللهr قط» یعنی هرگز شرمگاه پیامبر را ندیدم. زیرا در سند این حدیث برکت بن محمد بن حلبی که فردی کذاب است موجود می باشد و نیز حدیثی که ابوشیخ در اخلاق النبی روایت نموده که «اذا اتی احدکم اهله فلیستتر ولا یتجردان تجرد العیرین» یعنی هنگامی که خواستید با همسرانتان همبستر شوید خودتان را پوشیده و مانند دو الاغ کاملا لخت و برهنه نگردید. زیرا در سند این حدیث «محمد بن القاسم الاسدی» کذاب موجود است. و نیز حدیثی که عبدالرزاق و بعضی علمای دیگر حدیث ذکر نمودند که پیامبر فرموده اند «اذا جامع احدکم زوجته او جاریته فلا ینظر الی فرجها فان ذلک یورث العمی» یعنی وقتی که با زن یا کنیزتان مجامعت می نمائید بشرمگاه وی نگاه نکنید زیرا باعث کوری می شود زیرا این حدیث را ابوحاتم رازی، ابن حبان، ابن جوزی، عبدالحق ابن دقیق العید موضوع قرار داده اند.
(۲) این حدیث را اصحاب سنن بجز نسائی روایت نموده اند و نسائی در العشره 76/1 و رویانی در المسند 27/196/1-2،171/1و2 و احمد 5/3-4 و بیهقی 1/199 و ابوداوود 2/171 روایت نموده اند و الفاظ اینجا از ابو داود است که سند آن نیز حسن است حاکم این حدیث را صحیح قرار داده و ذهبی تایید نموده و ابن دقیق العید در الالمام 126/2 این حدیث را قوی قرار داده است.
آداب شب حجله (۹)
وضو یا غسل در بین دو جماع
وقتی شوهری با همسرش از طریق معمول (فرج) و مشروع مجامعت نمود و خواست که دوباره این عمل را تکرار نماید بروی مستحب است که وضو بگیرد، زیرا پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: چون یکی از شما با همسرش نزدیکی نمود و خواست دوباره همبستر شود باید در بین آن دو، وضو بگیرد و در روایت دیگری آمده که همانند وضوء نماز وضو بگیرد، زیرا این برای بازگشت و بار دوم مجامعت با نشاط تر است. (۱)
ولی غسل نمودن در بین دو جماع از وضو گرفتن بهتر است، بدلیل حدیث ابو رافع رضی الله عنه که می گوید: نبی اکرم صلی الله علیه و آله وسلم یکبار نزد تمام همسرانشان برای همبستری رفتند و نزد هر یک غسل جداگانه می کردند. ابورافع رضی الله عنه می گوید: به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم عرض کردم: ای رسول خدا، چرا برای همه یک غسل نمی نمائید؟ در جواب فرمودند: این طوری (فرد) پاکیزه تر، خوشبوتر و پاکتر است.(۲)
(۱) این حدیث را مسلم1/171 و ابن ابی شیبه در المصنف 1/51/2 و احمد 3/28 روایت نموده اند و ابونعیم در الطب 2/12-1 روایت نموده که تکه اضافی از آن اوست و دیگر محدثین نیز همانند این علما از ابوسعید خدری روایت نمودند که بنده در صحیح سنن ابی داوود شماره 216 آن را تخریج نموده ام.
(۲) این حدیث را ابوداود روایت نموده و نسائی در عشره النساء 79/1 و طبرانی 6/96/1 و ابونعیم در الطب 2/12/1 با سند حسن روایت نمودند و حافظ آنرا قوی قرار داده و بنده درباره این حدیث در صحیح سنن ابی داوود شماره 215 بحث نمودم.
آداب شب حجله (۸)
تحریم لواط با زنان
بر شوهر حرام است که از عقب با همسرش نزدیکی نماید، چنانکه این مطلب از مفهوم آیه ای که قبلاً آمد: (نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ )(بقره: 223) و احادیث گذشته ثابت می گردد. و علاوه بر آنها احادیث دیگری نیز در این باره آمده که چند تای آنها را بعنوان مثال ذکر می نماییم.
1- از ام سلمه رضی الله عنهاروایت است که: چون مهاجرین به مدینه نزد انصار آمدند، با زنان انصار ازدواج کردند و دخترانشان را به ازدواج درآوردند، عادت مهاجرین بر این بود که به وقت همبستری با همسر با زنانشان دستور می دادند که دستها و زانوها را همچون حالت سجده بر زمین بگذارند سپس خود در پشت قرار گرفته و از طریق معمول (فرج) مجامعت می نمودند، اما انصار این عمل را نمی پسندیدند چون یکی از مهاجرین دختری از انصار را ازدواج نمود و خواست با روش مهاجرین با همسرش همبستر شود زنش گفت تا از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم نپرسم با این حالت نمی گذارم همبستر شوی، ام سلمه می گوید: آن زن بنزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آمد ولی شرم نمود که از ایشان بپرسد من از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلمپرسیدم، پس این آیت نازل شد:
(نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ )(بقره: 223)
و رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : «لَا إِلَّا فِی صِمَامٍ وَاحِدٍ» نه مگر از طریق معمول(۱)یعنی باید جماع از فرج صورت گیرد گرچه شوهر در پشت قرار گرفته باشد.
2- از ابن عباس رضی الله عنه روایت است که عمر رضی الله عنه نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آمد و گفت: ای رسول الله، به هلاکت رسیدم پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: چه چیزی تو را به هلاکت انداخت؟ عمر رضی الله عنه گفت: دیشب کجاوه ام را کج بستم (به کنایه عرضی کرد که از پشت با جلوی زنش تماس گرفته) پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پاسخی نگفت تا اینکه این آیه نازل شد. (نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ )(بقره: 223) آنوقت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «اقبل وادبر واتق الدبر والحیضته» یعنی در جلو یا پشت قرار بگیر ولی از مجامعت در دبر و دوران عادت ماهانه پرهیز کن. (۲)
3- از خزیمه بن ثابت رضی الله عنهروایت است که مردی از رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم درباره مجامعت با زنان از عقب پرسید یا اینکه گفت آیا شوهر می تواند با زنش از راه عقب نزدیکی کند؟ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به وی فرمودند: آری حلال و جائز است. چون آن شخص آهنگ رفتن نمود، پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم دستور دادند که برگردانیدش، سپس رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: چه گفتی، آیا منظورت این بود که در کدام سمت (عقب یا جلو) مجامعت نماید؟ اگر مقصودت این بود که در پشت قرار گرفته و از طریق معمول (فرج) مجامعت نماید، صحیح است، ولی اگر بخواهد در پشت قرار گرفته و از راه عقب لواط نماید درست نیست، همانا خداوند از بیان حق حیا نمی کند، با زنان از راه عقب نزدیکی و لواط ننمایید. (۳)
4- (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند) : خداوند نظر لطف نمی نماید به فردی که با همسرش از راه عقب نزدیکی و لواط مینماید. (۴)
5- (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند) : کسانی که با زنان از راه عقب نزدیکی و لواط نمایند ملعونند.(۵)
6- (رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند) : کسی که با زنی که عادت ماهانه را سپری می کند مجامعت نماید و یا اینکه از راه عقب با او نزدیکی و لواط نماید و یا اینکه نزد کاهن و جادوگر رفته اورا تصدیق نماید همانا او به آنچه که بر محمدصلی الله علیه و آله وسلم نازل شده کفر ورزیده است.(۶)
(۱) این حدیث را به همین نحو امام احمد6/305 ، 310 ، 318 روایت نموده است و امام ترمذی 3/75 روایت نموده و آنرا صحیح قرار داده است و ابویعلی 329/1 و ابن ابی حاتم در تفسیر خویش 39/1 و بیهقی 7/195 و سند آن صحیح بوده و بر شرط مسلم است.
(۲) این حدیث را نسائی در العشره76/2 و ترمذی 2/162 و ابن ابی حاتم 39/1 و طبرانی 3/156/2 و واحدی در ص 53 با سند حسن، روایت نموده اند و ترمذی نیز آنرا حسن قرار داده است.
(۳) این حدیث را شافعی 2/260 روایت نموده و آن را قوی قرار داده و از ایشان بیهقی 7/196 روایت نموده و دارمی 1/145 و طحاوی 2/25 و خطابی در غریب الحدیث 73/2 روایت نموده اند و چنانکه ابن ملقن در الخلاصه می گوید سند آن صحیح است و نسائی در العشره 2/76-77/2 و طحاوی و بیهقی و ابن عساکر 8/46/1 با سندهای مختلف که یکی از آنها خوب است همانگونه که منذری 3/200 بیان نموده و ابن حبان 1399-1300 آنرا صحیح قرار داده و ابن حزم 10/70 آنرا صحیح دانسته و حافظ در الفتح 8/154 آنها را تائید نموده است.
(۴) این حدیث را نسائی در العشره 2/77-78/1 و ترمذی 1/218 و ابن حبان 1302 از ابن عباس با سند حسن روایت نموده اند. و ترمذی آنرا حسن قرار داده و ابن راهویه آنرا صحیح قرار داده چنانکه در مسائل المروزی ص 221 آمده است و ابن جارود334 با سند خوب دیگری روایت نموده که آنرا ابن دقیق العید 128/1 قوی قرار داده و نسائی و ابن عساکر 12/267/1 و احمد 2/272 از ابوهریره روایت نموده اند.
(۵) این حدیث را ابن عدی 211/1 از عقبه بن عامر با سند حسن روایت نموده است و این حدیث یک شاهد از حدیث ابوهریره بطور مرفوع نیز دارد که ابوداوود در شماره 2162 و احمد 2/444/479 روایت نموده اند.
(۶) این حدیث را مصنفین سنن چهارگانه بجز نسائی روایت نموده اند ولی نسائی در العشره 78 و دارمی و احمد 2/408 و 476 با همین الفاظ و ضیاء در المختاره 10/105/2 از ابوهریره روایت نموده که سند آن صحیح است چنانکه در نقد التاج شماره 64 بیان نودم و نسائی 77/2 و ابن بطه در الابانه 6/56/2 ازطاوس روایت نموده فردی از ابن عباس درباره کسی پرسید که با زنش از راه عقب نزدیکی می کند ابن عباس فرمودند این از من از کفر سوال می کند سند این اثر صحیح است.
آداب شب حجله (7)
روش مقاربت وهمبستری با همسر
برای شوهر جائز است وقتی که از طریق معمول (فرج) با همسرش مجامعت می کند، در جلو یا پشت قرار گیرد، زیرا خداوند متعال می فرماید:
(نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ )(بقره: 223)
«زنانتان کشتزار شما اند محل زرعتان را هر طور که می خواهید بکارید»، یعنی چه در جلو و چه در پشت قرار گرفته و از طریق معمول (فرج) مجامعت و نزدیکی نمایید.
در این مورد احادیث متعددی آمده است که به دو مورد آن اکتفا می نماییم:
1- از جابربن عبدالله رضی الله عنهروایت است که یهودیان می گفتند: اگر فردی با زنش در حین مجامعت از طریق معمول، در پشت قرار گیرد فرزندش لوچ می گردد، سپس این آیه نازل گردید:
(نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ )(بقره: 223)
یعنی: «زنانتان مزارعتان هستند، محل زراعت را هر طور که می خواهید بکارید». سپس رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: در صورتی که نزدیکی از راه معمول (فرج) باشد، شوهر می تواند در جلو یا پشت قرار گیرد». (۱)
2- از ابن عباس رضی الله عنه روایت است که فرمود: این گروه انصار که بت پرست بودند برای گروه یهودی که اهل کتاب بودند بنا بر علمشان، فضل و احترام خاصی قائل بودند. بطوریکه در بسیاری از کارها از آنها تقلید می کردند. یکی از کارهای اهل کتاب این بود که فقط خوابیده و به پهلو با همسرانشان مجامعت می کردند و این طریقه را برای زنان پوشیده تر می دانستند، ولی قریشیها هر طور که می خواستند مجامعت می کردند و لذت می بردند، گاهی در جلو و گاهی در پشت قرار گرفته وگاهی زنان را بر پشت خوابانده و از طریق معمول (فرج) مجامعت می نمودند. وقتی مهاجرین به مدینه آمدند. فردی از مهاجرین با زنی از انصار ازدواج نمود، و خواست با او با روش آزادانه مجامعت نماید، آن زن انکار کرده گفت: ما انصار رسم داریم که فقط به پهلو همبستر شویم، اگر می خواهی فقط از این طریق همبستر شوی آزادی و گرنه از من دور شو. این کلام زن بر آن مرد سخت ناپسند آمد و این خبر به رسول الله صلی الله علیه و آله وسلمرسید و خداوند این آیه را نازل فرمود:
(نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ )(بقره: 223)
«زنانتان کشتزار شما هستند، محل زرع خویش را هر طور که می خواهید بکارید. یعنی در جلو یا پشت قرار گرفته و یا به پشت خوابانده و از طریق معمول (فرج) مجامعت نمایید. (۲)
(۱) این حدیث را بخاری 8/154 و مسلم 4/156 و نسائی در عشره النساء76/1-2 روایت نمودند و ابن ابی حاتم ق 39-1 روایت نموده و اضافی بین پرانتز نیز در روایت ایشان است و بغوی در حدیث علی بن جعد8/97/1 و جرجانی 293/440 و بیهقی نیز 7/195 و ابن عساکر 8/93-1 و واحدی در ص 53 روایت نمودند و واحدی گفته که شیخ ابو حامد ابن الشرقی فرمودند که این حدیث زیبا با صد حدیث برابری دارد.
(۲) این حدیث را ابوداوود 1/377 و حاکم 2/195-279 و بیهقی 7/195 و واحدی در الاسباب ص 52 و خطابی در غریب الحدیث 73-2 روایت نمودند و سندش حسن است حاکم گفته بر شرط مسلم صحیح است و ذهبی نیز تائیدش نموده است و طبرانی 3/185/1 با سند دیگر و مختصر روایت نموده و حدیث این عمر که همانند این است شاهدی است برای این روایت که نسائی در العشره 76/2 با سند صحیح روایت نموده دیگر اینکه ایشان و قاسم سر قسطی در الغریب 2/92/2 و دیگر محدثین چنین روایت نمودند که سعید بن یسار می گوید به ابن عمر گفتم: که ما کنیزانی را خریده و با آنها عمل شنیع انجام می دهیم. گفت: که عمل شنیع چیست؟ گفتم: با آنها لواط انجام می دهیم ابن عمر فرمود: آه آیا یک مسلمان این کار را انجام می دهد؟ آری سند این اثر صحیح است و این تصریحی است از ابن عمر در ناپسندی لواط با زنان روایت خلاف این از ابن عمر بی اعتبار است.
آداب شب حجله (۶)
دعای زفـــــــاف
برای شوهر مناسب است که وقتی میخواهد با همسرش مجامعت نماید و همبستر شود، این دعا را بخواند: (بسم الله، اللهم جنّبنا الشیطان، و جنّب الشیطان ما رزقتنا) «بنام خدا، بار الها، شیطان را از ما و از آنچه به ما خواهی داد دور بدار» سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلمفرمودند: (پس از خواندن این دعا) اگر خداوند به آن دو فرزندی عطا نماید هرگز شیطان به او گزندی نخواهد رساند.
این حدیث را امام بخاری در صحیح بخاری 9/187 و بجز نسائی دیگر اصحاب سنن روایت نمودند و نسائی در العشره 79/1 و عبدالرزاق 6/193 و 194 و طبرانی از ابن عباس 3/151/2 روایت نموده اند و در ارواء الغلیل 2012 این حدیث کاملتر از اینجا تخریج و تحقیق شده است.
آداب شب حجله (5)
باهم نماز خواندن، عروس و داماد
برای عروس و داماد مستحب و پسندیده است که با همدیگر دو رکعت نمازبا جماعت بخوانند، زیرا این از سلف صالح منقول است و در این باره دو اثر روایت شده است:
1- از ابوسعید رحمه الله غلام آزاد شده ابواسید رضی الله عنه روایت شده که می گوید: هنگامی که غلام بودم ازدواج نمودم و گروهی از یاران پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم که در میان آنها ابن مسعودرضی الله عنه، ابوذررضی الله عنه و حذیفه رضی الله عنه نیز بودند را دعوت نمودم، چون نماز برپا شد ابوذر رضی الله عنهجلو رفته که امامت دهد، دیگران گفتند: صبر کن، او گفت: آیا آنچه می گویید انجام دهم؟ گفتند: آری، سپس من با آنکه غلام بودم جلو رفته امامت کردم. سپس آنها به من چنین تعلیم دادند که چون همسرت پیش تو آمد، دو رکعت نماز بخوان سپس از خداوند خیر آنچه را که بر تو آمده بخواه و از شرش پناه ببر، زان سپس تو دانی و همسرت (۱)
2- از شقیق روایت است که می فرماید: فردی موسوم به ابو حریز آمد و گفت: من با دوشیزه ای جوان، ازدواج نمودم، می ترسم که مرا دوست نداشته باشد، عبدالله بن مسعودرضی الله عنه به او گفت: همانا الفت و محبت از خدا و بغض و دشمنی از شیطان است، او می خواهد آنچه را که خداوند برایتان حلال قرار داده مبغوض و ناپسند بدارد. چون همسرت به نزدت آمد از او بخواه که پشت سرت دو رکعت نماز بخواند: و در روایتی دیگر از ابن مسعودرضی الله عنه این نکته نیز ذکر شده است که این دعا را بخوان: (اللهم بارک لی فی اهلی، و بارک لهم فیّ، اللهم اجمع بیننا ما جمعت بخیر؛ و فرّق بیننا اذا فرّقت الی خیر)
یعنی: «بار خدایا، همسرم را برای من و مرا برای وی مبارک بگردان، بارالها، تازمانیکه ما را با هم میداری بخیر بدار و چون خواستی جدا کنی بخیر جدا گردان». (۲)
(۱) این حدیث را ابوبکر بن ابی شیبه در المصنف ج7 برگ 50 طرف 1 و ج12 برگ 43 طرف 2 و عبدالرزاق نیز 6/191 و 192 روایت نمودند: سندش تا ابوسعید صحیح است ولی خودش مستور الحال است، من در جایی ذکری از او را ندیدم بجز اینکه حافظ در الاصابه آنرا جز افرادی ذکر کرده که از آقایش ابواسید مالک بن ربیعه الانصاری روایت نموده و سپس او را در ثقات ابن حبان یافتم.
(2) این اثر را ابوبکر بن ابی شیبه در المصنف و عبدالرزاق نیز در مصنفش 6/191 و 10460 و 10461 با سند صحیح روایت نموده اند و طبرانی 3/21/2 با دو سند صحیح روایت نموده است و افزون بر آن را با روایتی دیگر از وی روایت نموده است.
آداب شب حجله (۴)
دست بر پیشانی همسر گذاشتن
برای شوهر مناسب است که هنگام زفاف و یا قبل از آن دست بر پیشانی همسرش گذاشته «بسم الله» گفته و دعای برکت نماید؛ وهمانی را بگوید که در این گفته پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم آمده است: چون یکی از شما ازدواج نمود یا خادمی خرید پیشانیش را گرفته «بسم الله» بگوید و دعای برکت نموده و چنین بگوید : «اللهم انی اسالک من خیرها و خیرما جبلتها علیه و اعوذبک من شرها و شرما جبلتها علیه» یعنی: «بار الها، خیر این و خیر آنچه این را بر آن خلق نموده و سرشتش را نهادی خواهانم و از شر این و شر آنچه بر آن خلقت و سرشتش را نهادی به تو پناه می برم» و نیز چون شتری خرید دست بر کوهانش گذاشته و همین دعا را بخواند
این حدیث را بخاری در افعال العباد صفحه 77 و ابوداوود 1/336 و ابن ماجه 1/592 و حاکم 2/185 و بیهقی 7/148 و ابویعلی در مسندش ق 308/2 با سند حسن روایت نموده و حاکم آنرا صحیح قرار داده و ذهبی تاییدش نموده است: حافظ عراقی در تخریج احادیث الاحیا 1/298 گفته که سندش خوب است و عبدالحق الاشبیلی در الاحکام الکبری 42/2 با سکوتش بر صحت آن اشاره نموده چنانکه در مقدمه گفته است و همچنین ابن دقیق العید در الالمام 127/2 بحقش اشاره نموده است.
آداب شب حجله (3)
اظهار محبت و مهربانی بوقت زفاف
برای شوهر مستحب و پسندیده است که وقتی برای (زفاف)به نزد همسرش می رود با او نرمی و اظهار محبت نموده و یک خوردنی یا نوشیدنی به او تقدیم نماید. این عمل از حدیث اسماء بنت یزید بن السکن رضی الله عنهاثابت میگردد که می فرماید: «من عایشه رضی الله عنها را آرایش داده سپس نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم آمدم تا بگویم که برای دیدن همسرآرایش شده خویش، تشریف آورند. پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم آمدند و در پهلویش نشستند، کاسه شیری به پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم تقدیم شد، از آن نوشیدند و سپس به عایشه رضی الله عنهادادند، عایشه رضی الله عنها از حیا سرش را پایین انداخت، به او اشاره نموده، گفتم آن را از پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم بگیرد، واوکاسه را گرفت و کمی نوشید، سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به وی گفت: به دوستت بده، من گفتم: ای رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم ، شما بگیرید و بنوشید و بعد خودتان به من بدهید. پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم گرفتند و نوشیدند سپس به من دادند، من نشستم و کاسه را بر زانویم نهاده می چرخاندم و با دهان به دنبال جائی می گشتم که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم از آنجا نوشیده بودند، سپس پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم به زنان حاضر در مجلس فرمودند: شما هم بگیرید و بنوشید، آنان گفتند: اشتها نداریم، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: گرسنگی و دروغ را جمع نکنید .
«یعنی دروغ نگویید، اگر گرسنه اید بنوشید»
این حدیث را امام احمد(6/438 و 452 و 453 و 458) طولانی و مختصر با دو سند مختلف که یکدیگر را تقویت می نمایند روایت نموده است و منذری(4/29) به تقویت آن اشاره نمودند و حمیدی نیز در مسندش (61/2) روایت کرده است و حدیث اسماء بنت عمیس که طبرانی در الصغیر و الکبری و ابو شیخ در تاریخ اصبهان (282 و 283 ) و ابن ابو الدنیا در الصمت (26/2) روایت نموده اند شاهد این حدیث است.
آداب شب حجله (۲)
پیشگفتار نویسنده
ستایش خداوندی را شایسته است که در کتاب استوارش چنین فرموده :
â وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ á سوره روم آیه 21
«یکی از نشانه های الله این است که از نوع خودتان همسرانی را برای شما آفرید تا در کنار آنان بیارامید، و در میان شما آنان مهر و محبت انداخت».
و درود و سلام بر پیامبرش محمد صلی الله علیه و آله وسلم که گوینده این حدیث صحیح است:
«تَزَوَّجُوا الْوَدُودَ الْوَلُودَ إِنِّی مُکَاثِرٌ بِکُمْ الْأَنْبِیَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَة»
«با زنانی ازدواج کنید که شوهر دوست و زایا هستند، زیرا من در روز قیامت بکثرت شما در برابر انبیاء دیگر افتخار می کنم».(۱)
اسلام برای شب زفاف آدابی را بیان نموده که متأسفانه بیشتر مردم حتی افراد دیندار از آنها غافل بوده و یا نسبت بدانها آگاهی ندارند.
بنده بمناسبت فرا رسیدن شب عروسی یکی از دوستان، مناسب دیدم که کتاب مفیدی پیرامون این آداب بنویسم تا به اوو دیگر برادران دینی در بر پا داشتن آنچه سردار انبیاء صلی الله علیه وآله وسلم از جانب پروردگار جهانیان آورده کمکی کرده باشم.
در ضمن، نکات مهمی درباره بعضی امور که متأهلین را پریشان ساخته و بسیاری از خانواده ها بدان مبتلا هستند را نیز متذکر شدم.
از خداوند متعال می خواهم که این رساله را برای خوانندگان مفید، و مورد قبول درگاه خویش قرار دهد، زیرا او بسیارنیک و بی نهایت مهربان است.
باید دانست که آداب شب حجله بسیارند و آنچه در این فرصت اندک مورد توجه بنده است آن است که از سنّت محمدی به ثبوت رسیده، که نه از نظر سند جای انکار و نه از نظر اصل جای شکی در آنها ست، تا اینکه عامل بدانها از دینش آگاه و در کارش مطمئن باشد.
امیدوارم الله متعال به پاداش اینکه او زندگی زناشویی خود را با پیروی از سنّت پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم آغاز نموده، خاتمه اش را سعادت آمیز بگرداند و پایان نیک نصیبش فرماید، و او را از جمله بندگانی بگرداند که در توصیفشان فرموده است که چنین می گویند : â وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّیَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا áسوره فرقان آیه 74
«پروردگارا، همسران و فرزندانی به ما عطا فرما که باعث روشنی چشم مان گردند و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان».
آری همانطور که پروردگار جهانیان می گوید: انجام از آن پرهیزگاران است .
â إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی ظِلَالٍ وَعُیُونٍ ﴿41﴾ وَفَوَاکِهَ مِمَّا یَشْتَهُونَ ﴿42﴾ کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئًا بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿43﴾ إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ ﴿44﴾ á سوره مرسلات آیه 41 تا 44
«پرهیزگاران در زیر سایه ها و در کنار چشمه سارانند و در میان میوهایی که بخواهند و آرزو کنند، و در قبال کارهایی که می کرده اید خوش بخورید و خوش بنوشید، گوارا بادا ، ما بدینگونه نیکوکاران را پاداش می دهیم».
در ذیل به بیان آداب شب حجله می پردازیم:.....
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) این حدیث را امام احمد و طبرانی با سند حسن روایت نموده اند و ابن حبان از روایت انس آنرا صحیح قرار داده و شواهد این حدیث در صفحات آینده خواهد آمد.)
بسم الله الرحمن الرحیم
آداب شب حجله (۱)
سخنی از مترجم
حمد و ستایش خدای را و درود و سلام بر محمد مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم و رحمت خدا بر یارانش بزرگوارش رضی الله عنهم اجمعین.
کتابی که پیش رو دارید ترجمه ی فارسی کتاب «آداب الزفـــــــــاف» اثر محدث، محمد ناصر الدین آلبانی رحمه الله می باشد که در باب خود کتابی بی نظیر است و یقیناً شما خواننده ی محترم، بعد از مطالعه ی آن، به این نتیجه خواهید رسید.
البته لازم می دانم نخست، چند مطلب را متذکر شوم:
1- از آنجایی که تمام کتاب به فارسی ترجمه و برگردان شده و نیازی به ترجمه ی حاشیه هایی که استاد محترم در آنها بعضی از کلمات مشکل عربی را توضیح داده است، نبود. لذا بنده آنها را حذف نموده ام.
2- برخی از پاورقیهایی که ارتباط مستقیم با موضوع کتاب نداشت نیز حذف نموده ام.
3- بعضی از عنوانها و سر فصلهایی که استاد محترم ذکر کرده اند بدلیل اینکه تکمیل کننده و یا جزئی از بحث گذشته بوده، لذا آن سر فصل ها و عناوین را حذف نموده ام و مطالب را تحت عنوان گذشته آورده ام و گاهی نیز بنا بر نزدیکی مطالب با یکدیگر تمام آنها را تحت یک عنوان آورده ام.
4- استاد محترم درباره ی حرمت طلای حلقه ای برای زنان به تفصیل در این کتاب بحث نموده و دلایل قائلین به حلیت مطلق طلا برای زنان را نیز ذکر کرده و سپس آنها را جواب داده و این مطلب را به اثبات رسانده است که طلای حلقه ای همانند گردنبند، دستبند، انگشترو زنجیر طلایی برای زنان نیز همانند مردان حرام می باشد و خاطر نشان ساخته که بجز موارد یاد شده انواع دیگر زیورآلات طلایی مانند گوشواره، سنجاق، پلاک طلایی و طلاهای قطعه ای برای زنان حلال است.
شاید این بحث برای بعضی از خوانندگان عجیب و جدید باشد ولی برای یک محقق و پژوهشگر جای تعجب نیست، زیرا این تحقیقی است که استاد محترم بدان رسیده است همانگونه که شاه ولی الله دهلوی قبل از ایشان به این نتیجه رسیده اند و آنرا درکتاب «حجة الله البالغة» بیان نموده است، آری درب تحقیق واجتهاد برای دیگران نیز باز است و تحقیق هر کس برای خودش محترم بوده وهیچ کس نمی تواند دیگران را ملزم به پذیرفتن تحقیقات خویش سازد و اعتراض نمودن بر محققان و پژوهشگرانی که بعد از تحقیق و پژوهش به چنین نتایجی می رسند، کار خردمندانه ای نیست، زیرا پیامبربزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: «قاضی و مجتهد چون اجتهاد نمود و بحق رسید، مستحق دو پاداش و اگر به حق نرسید مستحق یک پاداش می شود».
5- نکته دیگری که استاد محترم گذرا از آن گذشته و تحقیق آنرا به مطالعه ی کتب اصول فقه حواله نموده است، مسئله ی وجود اجماع بعنوان دلیل شرعی است که آیا اجماع نیز همانند قرآن و سنت دلیلی از ادله شرعی محسوب می گردد یا خیر؟ و استاد محترم کار تحقیق این مسأله مهم را به عهده ی خوانندگان گرامی واگذار نموده و خویش را از زحمت تحقیق مسئله نجات داده است.
6- استاد محترم گاهی تخریج حدیثی را طولانی نموده و بنده آن را به طور مختصر ذکر کرده ام. در پایان از برادرم عبدالرحیم سدیجی مدیر مدرسه دینی دارالقرآن زیدف شهرستان جاسک بخاطر اینکه متن عربی کتاب را در اختیار بنده قرار دادند و همچنین از سایر برادرانی که در بازنگری، ویرایش و چاپ کتاب ، با بنده همکاری نموده اند ، سپاسگزاری مینمایم.
مترجم : ابوشعیب اسفندیار شجاعی