ترک احادیث بنابر عدم آگاهی از ..

              آداب شب حجله (38)   

   ترک احادیث بنابر عدم آگاهی از عمل کنندگان به آنها  

                            و رد آن  

شاید در میان یاوران، عاملان و داعیان سنت نیز کسانی باشند که از عمل به این احادیث خودداری نمایند بنابر این عذر که آنها بی خبرند از اینکه آیا احدی از سلف قائل به آنها بوده اند یا خیر؟ این دسته از دوستان این مطلب را بدانند که این عذر فقط در مسائلی پذیرفته می شود که صرفاً اجتهادی و استنباطی باشد زیرا دل از ترس اینکه مبادا اجتهاد، اشتباه باشد بدان مطمئن نمی گردد بالاخص وقتی اجتهاد و استنباط از جانب متاخرینی باشد که مسائلی را که هیچ یک از مسلمین بدان قائل نیستند بدلیل تقاضای مصلحت مشروع بودن آنها را تائید می نمایند و بدون اینکه قبل از فتوا نگاه کنند که آیا با نصوص شریعت موافق است یا خیر.

مثلاً بعضی از آنها سود و ربای اقساطی و خرید کارتهای جوائز شرکت در قرعه کشی، و مانند آنها را به گمانشان مباح دانستند.

اما مسأله مورد بحث ما، از این قبیل مسائل نیست زیرا در این باره احادیث صریح و صحیحی آمده که منسوخ هم نیستند چنانکه تفصیلشان قبلاً گذشت. لهذا ترک عمل به این احادیث بنا بر عذر مذکور جایز نیست. بالاخص که ما قبلاً متذکر شدیم که ابوهریره رضی الله عنه و شاه ولی الله دهلوی و بعضی دیگر از علماء قائل به این نظریه اند. و یقیناً علاوه بر اینها علماء دیگری نیز به این احادیث عمل نموده اند که ما از آنها خبر نداریم، زیرا خداوند تعهد ننموده که نامهای تک تک کسانی که به نصی از قرآن و سنت عمل کردند را محفوظ بدارد ولی این را بعهده گرفته که فقط قرآن و سنت را محفوظ نگه دارد چنانکه می فرماید ما ذکر را نازل کردیم و ما خود محافظ آنیم.

لهذا بر ما واجب است که به نص عمل نمائیم، خواه بدانیم که کسی به آن قائل است و یا نه و این تا وقتی است که نسخ آن ثابت نگشته باشد، چنانکه مسأله مورد بحث ما نیز چنین است.

و ما این بحث را با سخنان زیبای علامه محقق ابن قیم که با موضوع ما رابطه ای عمیق دارد بپایان می بریم، علامه در اعلام الموقعین(۱) می گوید: سلف صالح بر کسی که رأی، قیاس، استحسان و یا قول احدی از مردم هر چند که دارای مقام شامخ هم باشد در مقابل حدیث رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم بیان نماید، مذمت نموده و سخت ناراحت می شدند و از آن فرد قهر می کردند و بر کسی که در مقابل حدیث مثال بزند انکار می نمودند و برایش جز فرمانبرداری از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و تسلیم شدن و با دل و جان پذیرفتن دستورات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم چیز دیگری را برایش صلاح نمی دیدند.

و هرگز در دلشان توقف در قبول آن تا عمل کسی و یا قیاس و نظریه شخصی موافق آید خطور نمیکرد، بلکه آنها به این دستور خداوند متعال عمل می کردند: هیچ مرد و زن مؤمنی در کاری که خدا و پیامبرش فیصله کرده باشد اختیاری ندارند. و نیز به این گفته خداوند که می فرماید: «سوگند به پروردگارت که آنان مؤمن واقعی نمی گردند تا ترا در اختلافات و درگیریهای خود به داوری نطلبند و سپس در دلشان ملالی را از داوری تو احساس نکنند و کاملاً تسلیم شوند».

و همچنین به این فرمان خداوند که می فرماید: «از چیزی پیروی کنید که از سوی پروردگارتان، بر شما نازل شده است و جز خدا از اولیا و سرپرستان دیگری پیروی نکنید، کم اند و افرادی که متوجه شده و پند گیرند، اندک می باشند».

امثال این آیات زیاداند ولی ما در زمانی قرار گرفته ایم که چون به فردی گفته شود که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم چنین و چنان فرموده اند: او می گوید چه کسی دیگر این نظریه را دارد و با این حرفها حدیث را زیر پا می نهند و بی خبری خویش از معتقدین به این مسأله را دلیل و حجتی در مخالفت و ترک عمل به حدیث می داند. و اگر خودش را با دانش نصیحت نماید خواهد فهمید که این سخن از باطل ترین سخنان است و برای وی جائز نیست که سنتهای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را بنا بر این نوع جهالتهای خویش رها نماید بدتر از این عذرش در جهلش است زیرا معتقد است که اجماع بر خلاف این سنت منعقد گردیده است و این یک نوع سوء ظن به تمام مسلمانها می باشد، زیرا به آنها نسبت می دهد که همه با سنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم مخالفت نموده اند، زشتر از این، عذرش در ادعای نوع اجماعی است که همان جهالت و عدم آگاهی او نسبت به فردی که قائل و عامل به این حدیث است باشد پس نتیجه این می گردد که جهالتش را بر سنت مقدم داشته است .

خداوند یار و یاور است.

---

 (۱) اعلام الموقعین 3/464-465